Lentewandeling 2023, langs vroegere winkels en bedrijfjes
De telefooncentrale aan de Oudemolenseweg, een smederij, annex rijwielhandel, annex pension op Oosteinde 2, het met vim schoonmaken van eieren van boeren uit de buurt op Westeinde 4, ’s winters gezellig koffiedrinken rond de smidse op Westeinde 12, zondags dansen op Westeinde 15. Het zijn slechts enkele krenten uit de pap van de verhalen op de lentewandeling die afgelopen zondag 26 maart door de werkgroep Historisch Gasteren was georganiseerd. Rond 50 inwoners van Gasteren liepen in twee groepen de uitgestelde winterwandeling, die vanaf de Gasterije via de landbouwschuren naar de Oudemolenseweg voerde en via de Zandkampen, het zandpad langs het Spinnenweb en opnieuw de Zandkampen naar het Oosteinde. Vervolgens wandelden de deelnemers over het Oosteinde naar het Westeinde om langs Westeinde 17, het huis van Ellen Bos en Kees van der Ploeg, een doorsteek naar de Zuides te maken. Vandaar gingen de wandelaars terug naar het dorpshuis, waar de glühwein van De Rietvogels wachtte.
Tijdens de wandeling werd stilgestaan op plekken waar vroeger noeste arbeid werd verricht of de nodige spullen te koop waren. Meteen al aan het begin van de wandeling vertelde Roelof Bonder het een en ander over de schuren van de landbouw- en dorsvereniging aan de Gagels en over de verwerking van graan. In de landbouwschuur werd losse kunstmest opgeslagen. ‘Als dan de deuren open gingen kwam er een ammoniak lucht naar buiten, daar werd je niet goed van, vooral als het op maandagmorgen was, dan moest je wel even een stap naar achter maken,’ aldus Roelof.
Verder wandelend vertelde Roelof, dat vroeger op Oudemolenseweg 9 een handbediende telefooncentrale gevestigd was. En dat op Oosteinde 10 Jacob Popken een transportbedrijf had. Zijn vrouw Trui had aan de voorkant van hun huis een winkeltje voor manufacturen. Jacob Popken was in het dorp ook bekend als accordeonist. Wat in de eerste wandelgroep door Roelof werd verteld, deed in de tweede groep Herman Roepman.
Voor een habbekrats
Ook bij Oosteinde 2 dat nu grondig wordt verbouwd, werd stilgestaan. Henk Hellema en later Janny van Rhee vertelden, dat het huis voor een habbekrats was gebouwd voor Lute Kuper, die er ook zijn smederij had. In het voorhuis werden destijds ook rijwielen en andere spullen verkocht.
Halverwege de wandeling, bij de carport van Erik Kwakernaak, was het tijd voor koffie of chocolademelk, verzorgd door De Rietvogels.
Daardoor gesterkt ging de wandeling vervolgens naar Brink 10, naar verteller Reinder van Rein, zoon van Roelof van Rein die op dat adres jarenlang een bakkerij en later een kruidenierswinkeltje had. ‘In de tijd van de bakkerij moest je vroeg op pad,’ vertelde Reinder, ‘er waren in die tijd meer bakkers dus je probeerde steeds om als eerste bij de mensen langs te gaan.’ Niet alleen in Gasteren, maar ook in Eext, Taarlo en Oudemolen.’
Een paar adressen verder, op Westeinde 4, vertelden Jannie Bos-Hofsteenge en haar zus Ria allerlei anekdotes uit de tijd, dat hun ouders eerst een kruidenierszaak en later een zelfbedieningswinkel hadden.
‘Ze verkochten van alles’, vertelde Jannie, die nog steeds op dat adres woont. ‘Kruidenierswaren, stroop kwam nog uit een grote pot, alles moest gewogen en in zakjes of potjes worden gedaan, later werden ook huishoudelijke spullen als klompen verkocht. ‘En natuurlijk ook eieren,’ vult zus Ria aan. ‘Die moesten we goed schoonmaken, wat er zat nog vaak kippenstront op. Dat schoonmaken deden we met vim.’
Weer een aantal huizen verder vertelde Jan Huizinga bij Westeinde 12 over de smederij in de tijd, dat deze door zijn schoonvader Piet de Lange werd bestierd. Het was de tijd dat de huishoudens overgingen van flessengas op aardgas. ‘Iedereen moest natuurlijk nieuwe gaskachels hebben en daar had Piet het druk mee. Hij organiseerde speciale busreizen naar groothandel Geertjes in Assen om nieuwe kachels en fornuizen te bekijken en te kopen.’ Later werden ook allerlei andere spullen verkocht in hun winkel dat werd bestierd door Piet’s vrouw Aaltje. ‘Zoals kop en schotels, glas, porselein en aardewerk, speelgoed, klompen en weer later ook tabakswaren, hengelsportartikelen en fietsen.’
Dorstig
Wie dorstig was geworden, zou vroeger op Westeinde 15 aan het goede adres zijn geweest, vertelde Henk Hellema. Op die plek stond al rond 1900 café ‘De Vriendschap’. Door de verschillende uitbaters werden er dansavonden georganiseerd, soms ook films vertoond, en er werden bruiloften gevierd. Helaas legde een brand in 1961 een groot deel van het café en de aanpalende boerderij in de as. Alleen de grote zaal van het café bleef gespaard, nu als schuur in gebruik door de huidige bewoners. Het café werd niet herbouwd. Zijn functie werd overgenomen door de café-boerderij op Brink 1, die nu geen café meer is, maar pannenkoekenboerderij ‘Brinkzicht’.
Na de wandeling kregen de wandelaars in het dorpshuis van De Rietvogels een beker glühwein. Herman bedankte de sprekers van buiten de werkgroep Historisch Gasteren voor hun bijdrage.
De nazit in de Gasterije vormde een mooie afsluiting van een historische wandelmiddag.
Foto’s
Met dank aan Pauline Hellema en Henk Winter.
